Gerçekten Akıllı Bir Yatırımcı Mısınız? O Zaman Bir De Sizi Görelim

Geçen gün takipçilerime, “Yazı-tura atacağız ve yazı gelirse ben size 200$ vereceğim, tura gelirse siz bana 100$ vereceksiniz. Bu oyunu oynar mıydınız?” diye sordum. Yaptığım ankette (altta) verilen cevaplar beklediğim gibi çıktı. Aldığım cevapların sadece %41’i “Kesin, oynardım” şeklinde geldi. Bu oranı bekliyordum ancak normale göre yüksek. Eğer yoldan insanları rastgele çevirirseniz oynarım diyenlerin oranı daha da düşecektir. Takipçi kitlemin içerisinde büyük oranda kripto para alım satımı yapanlar olduğu için risk iştahları da hayliyle yüksek oluyor ve oran da normale göre yüksek çıkıyor. Peki, bu sorunun cevabı neydi? Bir cevabı var mıydı?

Yazı-tura atacağız ve yazı gelirse ben size 200$ vereceğim, tura gelirse siz bana 100$ vereceksiniz. Bu oyunu oynar mıydınız? Cevapları görelim⬇️

HABER AŞAĞIDA DEVAM EDİYOR

— Furkan bozkurt (@BzkrtFrkn) September 4, 2021

Bu sorunun cevabı elbette ki var. Rasyonel (akıllı) bir yatırımcı bu oyun teklifini duyduğunda kesinlikle oynamalıdır. Hatta düşmemelidir bile. Eğer aynı teklif bana yapılsaydı “bekleyin hemen kredi çekip geliyorum” derdim ve defalarca oynamak için ısrar ederdim. Sizin de anlayacağınız üzere bu soruyu sormamın temel bir sebebi vardı. Birçok insanın risk-fırsat algısının çoğu zaman nasıl da yanlış çalıştığı…

Dostlarım, her yerde rastladığımız gibi çoğunluğun yine yanıldığını gördük. Bu sebeple, bu yazımda finansal okur-yazarlık adı altında sizlere birtakım bilgiler vereceğim. Değerlendirme yaparken insanların çoğunluğu neleri yanlış yapıyor bunlardan bahsedeceğim. Finansta bugüne kadar olan gelişmelerin içerisinde 2 tanesi devrim niteliğindeydi.

Davranışsal Finans

Bunlardan ilki, davranışsal finanstır. İki tane psikolog abimiz (ekonomist değillerdi) finans alanında önemli bir ilerleme sağladılar. Bu görüşe göre insanlar finansal piyasalarda bir şeyler alıp-satmaktan çok aslında tek bir şey yaparlar, “karar vermek”.

Kullandığımız onca yöntemin (teknik, temel, bilmem ne analizi de dahil) temel amacı karar vermezi kolaylaştırmak. Aslında, hayata bakarsanız hayatın da böyle olduğunu görürsünüz. Sürekli kendinizi bir yoldan öbür yola geçerken bulursunuz. Dolayısıyla seçim yapar, karar verirsiniz. Yani finansal piyasalar gerçek hayata sandığımızdan daha yakındır. Bu durumda hayatta başarılı seçimler yapanlar finansal piyasalarda da başarılı olma olasılığı yüksek insanlar mıdır?

Bu soruyu sizlere bırakıyorum. Burada görmenizi istediğim şey karar vermenin hayatın ta içinde olduğu. İşte, bu sebeple insan psikolojisinin yatırım yaparken kararlarınızı etkilemekte büyük etkisi var. Dolayısıyla, çoğu zamanda psikolojiniz sizin fırsatları ve riskleri doğru hesaplayamamanıza sebebiyet verebilir. Bu örnekte görüldüğü üzere veriyor da.

Temel Yanılgı

İnsanlar çoğu zaman bazı riskleri çok küçümserken bazı fırsatları da gözlerinde çok büyütmeye meyillidir. Bu örnekte, sizinle karşılıklı olarak oynuyoruz. Yazı tura attığımızda siz kazanırsanız 200$ vereceğim ben kazanırsam sizden 100$ alacağım. Kazanma şansımız aynı (yüzde 50, yüzde 50) ancak siz kazanırsanız benim sizden alacağımın 2 katını alacaksınız. Burada sizin için önemli bir avantaj var değil mi? Eğer ki size tam tersini teklif etseydim. Yani, siz kazanırsanız 100$ alacaksınız, ben kazanırsam sizden 200$ alacağım. Bu durumda hemen reddederdiniz. Çünkü sizin bana göre dezavantajlı olduğunuzu hemen görürdünüz. Ancak ben bunu teklif etmedim. Sizin avantajlı durumda olduğunuz bir teklifi yaptım ancak siz yine (çoğunluk) reddettiniz. İşte, burada bir problem var. Siz oradaki kaybetme olasılığını gözünüzde o kadar çok büyütüyorsunuz ki fırsatları göremiyorsunuz. Aslında olan bu.

Bunun tam tersi de fırsatları gözünüzde fazla büyütme ve riskleri görememe (bu sayede devasa riskleri alma). Mesela buna bir örnek verelim. Bir adam düşünün (genelde kadınlar daha rasyonel) kumar masasına oturuyor ve oynamaya başlıyor. İlk başta 1.000$ kaybediyor. Bu kaybı telafi etmek için tekrar 1.000$ daha yatırıyor ve onu da kaybediyor. Kaybettiklerini geri almak için sürekli yenisini yatırıyor ve sonunda evini arabasını bile kaybediyor. Ardından masadan donsuz ayrılıyor. Bunun gibi örnekleri kripto para piyasasında çokça görüyoruz. Sonunda insanlar intihar bile ediyorlar. Bu örnekteki sorun, başta kaybettiği 1.000 Dolar’ı kazanmak için sonunda bütün varlığını riske atıyor ve kaybediyor. Yani, oradaki 1.000$ kazanma fırsatını gözünde çok fazla büyüttüğü için riskleri göremiyor.

Bu iki örnekten birinde riski gözünüzde fazla büyütüp fırsatı kaçırıyorken diğerinde fırsatı büyütüp riskleri göremiyorsunuz. Tabi bir fırsat kaçarken sizden bir şey götürmediği için (hatta bazen onun fırsat olduğunu bile anlamayız) üzüntüsü uzun sürmez. Ancak riskler sizden bir şeyler götürdüğü için sonu kötü bitebiliyor.

İkinci Devrim

Finansta ortaya çıkan ikinci devrim ise “The Theory of Capital Asset Pricing”. Burada da karar verirken bir takım olasılık hesapları yapılır ve bunun sonucunda riskinizin yada fırsatınızın ne olduğu tespit edilir. Bu sayede “dezavantajlı mı? Yoksa avantajlı mı?” olduğunuz hesaplanır. Yani yatırım yaparken istatistik kullanılarak hesaplamalar yapılır. Bu tabi çok büyük bir avantaj yaratmıştır. Çünkü biz dünyada yaşayan varlıklar olarak fizik kurallarına tabiyiz. Dolayısıyla, geleceği hiçbirimiz kesin olarak bilemeyiz. Sadece tahmin edebiliriz. Bu sebeple, riskleri ve fırsatları hesaplamak hayati öneme sahiptir.

Botlar İşe Yarar Mı?

Hatta bu alanda bazı yöntemler bile kullanıyoruz. Mesele (teknik, temel yada başka analiz türleri). Bunlar temelde geçmiş veriler ile geleceği tahmin etmek üzerine çalışır. Ancak, gelecekte olacak şey tamamen yeni ise ve geçmişte olan şeylerle alakasız ise ne olacak? Bir şey olmayacak 😊. Bu sebeple bazı alım-satım botları vesaire kullanılarak başarının geleceği vaat ediliyor. Bu tamamen yanlıştır.

Çünkü sizin geleceği tam olarak görmenizi engelleyen şey fizik kurallarıdır. Bu kurallar sizi sınırlar. Neyi yapıp neyi yapamayacağınızı belirler. Şöyle ifade edeyim, elinizdeki kalemi bırakırsanız yere düşer. Bu fizik kuralıdır. Bu sayede gelecekte kalemin bırakıldığında yere düşmeme ihtimalinin olmadığını biliriz. Dolayısıyla, gelecekte olabilecek şeylerin de bir sınırı vardır. Yani tamamiyle tahmin edilemez değil. Ancak tamamiyle tahmin edilebilir de değil. Bu da fizik kurallarının sizi sınırlayan kısmıdır. Aynı kurallara o bahsedilen botlar da tabidir. Dolayısıyla sizden daha başarılı olması sadece bazı belli başlı dar alanlarda mümkündür.

Mesele sizden daha hızlı işlem açabilir. Bu bir avantajdır. Duyguları yoktur ve panik yapmazlar (tekniğe uygun hareket edebilirler). Daha fazla bilgiyi daha hızlı işleyebilirler. Ancak, bu geleceği doğru tahmin etmek için büyük bir avantaj vermez. Yani, bir insandan kesin olarak daha başarılı olduğunu söyleyemeyiz. Çünkü işin içinde olasılık var. Neyse, konumuza dönecek olursak.

Bu oyundaki riskleri gözünüzde fazlasıyla büyüttüğünüz için fırsatları iyi göremediniz. Peki, yine parayı atacağız. Yani, yine kazanma ve kaybetme olasılığımız %50 olacak. Ancak bu sefer siz kazanırsanız ben size 200$ değil 1.000$ vereceğim. Kabul eder miydiniz? Muhtemelen çoğunluk ederdi. (kripto para piyasasında kazanırsan bile para vereceksin desem yine oynayanlar çıkabilir. O sebeple herkes diyemiyorum.) Burada kabul edenlerin daha fazla olmasını beklememizdeki sebep fırsatın daha belirgin olması. Yani, daha rahat görülebilir (kavranabilir). Tabi aynı zamanda daha çekici olması da vardır.

Benim size olan teklifimde sizin kaybedebileceğiniz miktarın iki katını yani 200$ teklif ediyorum. İki katı büyük bir avantaj sağlıyor. Ancak, çoğunuz reddediyor. Bunun ne kadar büyük olduğunu daha iyi anlayabilmek için başka bir şey deneyeceğiz, oyunu tekrarlayacağız.

Paranın Olasılığı

Eğer oyunu oynadıktan sonra bir kez daha tekrar etseydik sizin para kaybetme olasılığınız ne olurdu? Muhtemel olasılıklar şunlardır:

=> İkisini de sizin kazanmanız durumunda 400$ alacaksınız.

=> Birini sizin birini benim kazanmamız durumunda, ben size 200$ vereceğim siz bana 100$ vereceksiniz ve yine siz karlı çıkacaksınız.

=> İkisini de benim kazanmam durumunda bana 200$ vereceksiniz.

Yani, 2 kere tekrar ettiğimiz bu oyundan sizin zararlı çıkma olasılığınız sadece %25’tir. %75 olasılıkla siz karlı çıkacaksınız. Bakın dostlarım, bu çok büyük bir olasılıktır. Ancak, yetmez. Tekrar sayısını 2 değil altı yapalım ve altı kere oyunu oynayalım. Bu durumda sizin zararlı çıkmama olasılığınız %89’dur. Yani sadece %11 olasılıkla para kaybedebilirsiniz. Bu inanılmaz bir fırsattır dostlarım.

Aşağıya bu olasılıkların dağılımını koydum. İlk tabloda iki taraf da 100$ kazanıp kaybedebilir. İkinci tabloda ise sizin avantajlı olduğunuz yani 200$ kazandığınız durum mevcut. Üsteki sayılar sizin kazanacağınız yada kaybedeceğiniz miktarı gösterirken soldaki sayılar tekrar sayısını gösteriyor. Mesele, 3. tekrarın sonunda sizin 300$ kazanma ihtimaliniz (%38) 3/8’dir. (işaretlendim)

Ayrıca ikinci görselde de “0” yani oyunun sonunda ikinizin de kazanmaması yada kaybetmemesi durumunu işaretledim ve tabloları ikiye böldüm. Eğer ikinci tabloya bakarsanız  0’dan sonra olasılıkların sağa doğru daha fazla meyil ettiğini görebilirsiniz. Ancak ilk tabloda olasılıklar çizdiğim çizginin sağına da soluna da eşit bir şekilde yayılmış. Bu, normal duruma göre (ilk tablo) size sağlanan avantajı gösteriyor.

Çoğu zaman siz, piyasalarda alım-satım yaparken bu kadar büyük bir fırsatlarla işlem yapmıyorsunuz. Çünkü sizin içinde bulunduğunuz piyasada bir sürü değişken, dışarıdan gelebilecek belirsizlikler (haber, dolandırıcılık) ve riskler vardır. Her an her şey olabilir. Ancak, benim size teklif ettiğim oyun sizin tarafınıza büyük bir avantaj sağlıyor. Oyunu tekrar ettiğimizde yani avantajı biriktirdiğimizde bunu daha rahat görebiliyorsunuz.

Peki, bu oyunu yüz defa tekrarlasaydık kazanma oranınız ne olurdu? Eğer öyle birini bulursanız lütfen bana da haber verin. Uzun oldu ancak sabrettiğiniz için şükranlarımı borç bilirim. Ayrıca, piyasa hakkındaki analizlerimi takip etmek isterseniz Twitter ve telegram kanallarından beni takip edebilirsiniz.

Müsait olduğumda Youtube’da dominasyon analizi yapacağım. Çok önemli bir göstergedir. Majör trendleri belirlemede daha iyi bir göstergenin olduğunu düşünmüyorum. Nasıl yapıldığını ve mantığının ne olduğunu göstereceğim. Bir nevi bedava eğitim olacak Tabi analiz de yapacağım. $BTC

— Furkan bozkurt (@BzkrtFrkn) September 5, 2021

Sorumluluk reddi beyanı: Burada yazılanlar bir yatırım tavsiyesi değildir. Kripto para yatırımları, yüksek riskli yatırımlardır. Her yatırım kararı kişilerin kendi sorumluluğu altındadır. Son olarak Koinfinans ve bu içeriğin yazarı, kişisel yatırım kararlarından sorumlu tutulamaz.