Ethereum Sanal Makinesi (EVM) nedir, nasıl çalışır?

Yayınlanma: 16-05-2025 20:53

Ethereum Sanal Makinesi (EVM), Ethereum ağı üzerinde çalışan tüm akıllı sözleşmelerin ve merkeziyetsiz uygulamaların yürütüldüğü sanal bir bilgi işlem ortamıdır. Her Ethereum düğümünde aynı şekilde çalışan bu yapı, ağın deterministik yapısını korur ve her katılımcının aynı sonucu almasını sağlar. Ethereum’un sadece bir kripto para değil; merkeziyetsiz uygulamaların ve akıllı sözleşmelerin temel altyapısı olması, büyük ölçüde EVM’nin işlevselliğine dayanır.

Geliştiriciler, akıllı sözleşmeleri genellikle Solidity diliyle yazar. Bu sözleşmeler, derleme sonrası EVM’nin anlayacağı bytecode’a dönüştürülür. Kullanıcılar bir işlem başlattığında, bu bytecode EVM tarafından yürütülür ve sonuçları zincire kaydedilir. EVM, böylece zincirin hesaplama katmanını oluşturur.

Ethereum Sanal Makinesi (EVM) yapısı ve işleyişi

EVM, işlemleri gerçekleştirmek için bir dizi dahili bileşenden oluşur. Bu yapı sayesinde her işlem güvenli, öngörülebilir ve geriye dönük denetlenebilir biçimde çalıştırılır.

• Stack (Yığın): Geçici işlem verilerini tutar. LIFO mantığıyla çalışır.
• Memory (Bellek): İşlem süresince kullanılan geçici veriler burada saklanır.
• Storage (Depolama): Sözleşmelerin kalıcı verileri için kullanılır. Bu alan, blokzincirde değiştirilemeyen şekilde saklanır.
• Program Counter: Hangi komutun yürütüldüğünü takip eder.
• Opcode’ler: EVM, yüksek seviyeli programlama dillerinden gelen kodları düşük seviyeli komut setlerine çevirir. Bu kodlar işlem sırasını ve sonucu belirler.

Bu yapının çalışması sırasında Ethereum ağı, işlem maliyetini ve kaynak yönetimini sağlamak için bir gas sistemi kullanır. Her işlem, hesaplama yoğunluğuna göre belirli bir miktarda gas harcar ve bu sistem, ağı kötüye kullanmaya karşı korurken verimli kod yazımını da teşvik eder.

Akıllı Sözleşmeler EVM’de nasıl çalışır?

Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar gerçekleştiğinde otomatik olarak yürürlüğe giren kodlardır. Bir kullanıcı, Ethereum ağı üzerinde bir sözleşmeyi çağırdığında:

1. İşlem, bytecode’a çevrilmiş haliyle EVM’ye iletilir.
2. EVM bu kodu yığın, bellek ve depolama üzerinde işler.
3. Gas tüketimi işlem boyunca takip edilir.
4. Sonuç başarılıysa state değişiklikleri blokzincire kaydedilir.

Bu sistem, Ethereum’un tüm katılımcılar için aynı kurallarda işlem yapılmasını garanti altına alır ve merkeziyetsizliği teknik olarak sağlar.

Ethereum ve Ethereum Sanal Makinesi arasındaki ilişki

Ethereum Sanal Makinesi, yalnızca işlemleri çalıştıran bir altyapı değildir; aynı zamanda Ethereum’un evrensel bilgisayar vizyonunun temelidir. EVM, Ethereum ağı üzerindeki tüm akıllı sözleşmeleri aynı standartta yürüttüğü için, farklı geliştiriciler tarafından oluşturulan dApp’ler arasında güvenli bir birlikte çalışabilirlik sağlar. Bu standartlaşma, sistemin güvenliğini ve ölçeklenebilirliğini korurken yeni projelerin ağa entegre edilmesini de kolaylaştırır.

Bugün merkeziyetsiz finans (DeFi) protokollerinden NFT pazar yerlerine, dao’lardan oyun platformlarına kadar binlerce uygulama Ethereum Sanal Makinesi (EVM) üzerinde inşa edilmiştir. Akıllı sözleşmelerin deterministik olarak çalışmasını sağlayan EVM, tüm düğümlerin aynı sonucu üretmesini garanti ederek zincirin güvenilirliğini pekiştirir. Ayrıca, EVM’nin çalışması için gereken gas hesaplamaları, işlem önceliklendirme ve spam filtreleme gibi temel sistemleri de beraberinde getirir.

Özellikle Ethereum 2.0 ve Merge sonrası enerji tüketiminin azalmasıyla birlikte, Ethereum Sanal Makinesi (EVM) daha verimli ve sürdürülebilir hale gelmiştir. PoS geçişi, EVM’nin yürüttüğü akıllı sözleşme süreçlerini etkilemeden konsensüs katmanını daha çevreci bir modele taşımış, bu da Ethereum’un altyapı olarak çok daha kurumsal ve teknik açıdan uygun bir konuma yükselmesini sağlamıştır.

Ethereum’un açık kaynaklı yapısı ve Ethereum Sanal Makinesi’nin (EVM) modüler tasarımı sayesinde, birçok blokzincir platformu EVM uyumlu altyapılar geliştirmeye yönelmiştir. Bu sayede geliştiriciler, Ethereum üzerinde yazdıkları akıllı sözleşmeleri neredeyse hiçbir değişiklik yapmadan farklı ağlarda da çalıştırabilir. Bu durum, çok zincirli uygulamaların (multi-chain dApp’ler) doğuşuna zemin hazırlamış ve Web3 mimarisinin temel taşlarından biri olmuştur.

Bugün aşağıdaki önemli blokzincir projeleri EVM uyumluluğu ile öne çıkmaktadır:

• BNB Smart Chain: Düşük işlem ücretleriyle Ethereum tabanlı dApp’lerin daha hızlı çalışmasını sağlar.
• Polygon: Ethereum’un ölçeklenebilirliğini artırmak için tasarlanmış bir Layer-2 zinciridir.
• Avalanche C-Chain: EVM ile tam uyumlu çalışır, işlem hızıyla dikkat çeker.
• Fantom: DAG mimarisi kullanan, EVM uyumlu yüksek performanslı bir zincirdir.
• Harmony: Sharding yapısıyla EVM tabanlı uygulamalara hızlı ve ucuz altyapı sunar.

Bu uyum, geliştiricilerin tek bir kod tabanıyla birden fazla ağda uygulama çalıştırabilmesini sağlayarak çok zincirli dApp mimarisini teşvik eder. Aynı zamanda Ethereum topluluğunun oluşturduğu devasa yazılım altyapısının yeniden kullanılabilirliğini artırır, Web3’ün esnekliğini ve erişilebilirliğini yükseltir.

Yazar Hasan Hüseyin Lif hakkında :

Ekonomi, blockchain ve kripto para alanlarında uzmanlaşmış bir yazar olarak, dijital finans dünyasındaki yenilikleri yakından takip etmekteyim. Üç yılı aşkın bir süredir KoinFinans bünyesinde kripto para piyasasına ilişkin güncel haberler, analizler ve sektörel gelişmeler üzerine içerikler üretmekteyim. Blockchain teknolojisinin ekonomik yapılar üzerindeki etkilerini, DeFi, NFT'ler ve merkez bankası dijital paraları gibi yenilikçi alanları kapsayan derinlemesine analizler sunarak sektördeki dönüşümleri değerlendirmekteyim.