Ethereum nasıl çalışır?

Yayınlanma: 17-05-2025 13:30

Ethereum, bir kripto para birimi olmasının ötesinde vizyon barındırarak merkeziyetsiz uygulamaların, akıllı sözleşmelerin ve alternatif finansal sistemlerin temelini oluşturan gelişmiş bir blockchain platformudur. 2015 yılında Vitalik Buterin tarafından hayata geçirilen bu ağ, Bitcoin’in sunduğu basit değer transferinin ötesine geçerek, programlanabilir yapısıyla blockchain teknolojisinde devrim yaratma iddiasını taşımaktadır. Ethereum ağı üzerinde geliştiriciler, merkeziyetsiz borsalardan NFT pazarlarına, oyun protokollerinden dijital kimlik çözümlerine kadar sayısız uygulama inşa edebilir. Bu esneklik ve çok yönlülük, Ethereum’u Web3 dünyasının temelinde oldukça sağlam hale getirirken, “Ethereum nasıl çalışır?” sorusu da teknoloji ve finans dünyasında giderek daha fazla önem kazanmaktadır.

Ethereum’un temel yapısı

Ethereum ağı, merkezi bir otoriteye bağlı olmayan, dünya genelindeki binlerce düğümden (node) oluşan dağıtık bir sistemdir. Her düğüm, ağ üzerindeki işlemleri ve akıllı sözleşmeleri işler, aynı defteri tutar ve doğrular. Bu sayede ağın güvenliği, herhangi bir merkezi sunucuya değil, katılımcıların ortak işlem gücüne dayanır. Ethereum’un özgün yönü, yalnızca değer transferini değil, aynı zamanda koşullu işlemleri, yani programlanabilir kodları blockchain üzerine taşıyabilmesidir. Kullanıcılar Ethereum ağına ETH gönderirken aynı zamanda bir yazılım komutu, ya da bilinen adıyla akıllı sözleşmeleri tetikleyebilir.

Ancak tüm bunlar gerçekleşirken Ethereum’da her işlem, bir “gas” maliyeti içerir. Gas, işlemin karmaşıklığına göre belirlenir ve Ethereum’un yerel tokenı olan ETH ile ödenir. Bu sistem, ağın tıkanmasını önlerken, saldırılara karşı bir güvenlik katmanı da sunar. İşlemler, Ethereum Sanal Makinesi (EVM) tarafından işlenerek zincire kaydedilir.

Akıllı Sözleşme nedir?

Akıllı sözleşmeler (smart contracts), belirli koşullar gerçekleştiğinde otomatik olarak yürürlüğe giren yazılım kodlarıdır. Bu yapılar, taraflar arasında herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan güvenli işlemler gerçekleştirmeyi mümkün kılar. Örneğin, bir borç-alacak protokolü, bir NFT satış işlemi ya da merkeziyetsiz borsada token takası tamamen akıllı sözleşmelerle yürütülebilir. Sözleşme bir kez blockchain üzerine yazıldığında değiştirilmesi mümkün değildir, bu da şeffaflık ve güven sağlar.

Ethereum, akıllı sözleşmeleri yürütme konusunda öncüdür ve bu sistemin başarısı, DeFi gibi devasa ekosistemlerin ortaya çıkmasını mümkün kılmıştır. Geliştiriciler genellikle Solidity adlı programlama dilini kullanarak bu sözleşmeleri yazar. Daha sonra bu kod, Ethereum Sanal Makinesi tarafından işlenebilecek hale getirilerek zincirde çalıştırılır. Bu durum, Ethereum’un finans, sigorta, oyun, dijital mülkiyet gibi çok sayıda sektörde kullanılabilmesini sağlar.

Ethereum Sanal Makinesi (EVM) nedir?

Ethereum’un teknik altyapısının kalbinde yer alan Ethereum Sanal Makinesi (EVM), tüm işlemlerin ve akıllı sözleşmelerin yürütüldüğü evrensel bir bilgi işlem ortamıdır. EVM, her düğümde aynı şekilde çalışarak tüm işlemlerin deterministik ve tutarlı şekilde sonuçlanmasını sağlar. Yani dünyanın neresinde olursanız olun, aynı akıllı sözleşme aynı sonucu verir. Bu da Ethereum’u güvenilir ve standartlaştırılmış bir uygulama platformuna dönüştürür.

EVM’in işleyiş süreci şu şekilde işler: Geliştiricilerin yazdığı Solidity kodu, derlenerek bytecode’a dönüştürülür. Bu bytecode, ağdaki her bir node tarafından aynı biçimde çalıştırılır. Bu çalışma esnasında hesaplama gücü tüketildiği için kullanıcıdan gas ücreti alınır. İşte bu mekanizma sayesinde Ethereum ağında binlerce farklı uygulama birbirine karışmadan, güvenli ve sistematik şekilde işlemlerini sürdürebilir. Aynı zamanda geliştiricilere sonsuz bir inovasyon alanı sunar.

Ethereum Proof of Stake mekanizması nasıl çalışır?

Ethereum ağı, başlangıçta Bitcoin’e benzer şekilde Proof of Work (PoW) algoritmasıyla çalışıyordu. Ancak PoW mekanizması, yüksek enerji tüketimi ve sınırlı ölçeklenebilirlik gibi sorunları da beraberinde getirdiği için modern teknolojilerde pek de tercih edilen bir yöntem olarak kabul edilmiyordu. Bu sorunların üstesinden gelmek amacıyla Ethereum, uzun süredir planladığı büyük bir geçişi 2022 yılında gerçekleştirdi ve Ethereum Merge adını verdiği güncellemeyi tamamladı.

Merge, Ethereum’un konsensüs algoritmasını Proof of Work’ten Proof of Stake’e (PoS) geçirdi. Artık işlemler, yüksek işlem gücüyle yarışan madenciler yerine, 32 ETH’yi stake eden doğrulayıcılar tarafından onaylanmaktadır. Bu değişiklikle birlikte ağın enerji tüketimi %99’un üzerinde azalmış, işlem hızı artmış ve sürdürülebilirlik konusunda önemli bir adım atılmıştır. Merge, aynı zamanda Ethereum 2.0 vizyonunun temel yapı taşlarından biridir ve ilerleyen dönemde uygulanacak sharding gibi güncellemeler için de zemin hazırlamaktadır.

Ethereum’un kullanım alanları

Ethereum’un kullanım alanları neredeyse sınırsızdır. Sadece finansal işlemler değil; sanat, eğlence, sağlık ve kimlik yönetimi gibi pek çok sektörde devrim yaratmaktadır. En yaygın kullanım alanlarından bazıları şunlardır:

• Merkeziyetsiz Finans (DeFi): Kullanıcılar bankaya ihtiyaç duymadan borç alabilir, faiz kazanabilir ve token takası yapabilir.
• NFT’ler: Sanat eserlerinden dijital koleksiyonlara kadar her şey, Ethereum tabanlı NFT’lerle tokenize edilebilir.
• DAO’lar: Merkeziyetsiz otonom organizasyonlar, yönetim kararlarını kodlanmış kurallarla yürütür.
• Oyun ve Metaverse: Oyun içi varlıklar, Ethereum üzerinde sahiplik kanıtı ile saklanabilir ve alınıp satılabilir.

Bu çeşitlilik, Ethereum’u yalnızca bir yatırım aracı değil, aynı zamanda dijital ekonominin motoru haline getirmiştir.

Ethereum’un çalışma sisteminin kısa bir tanımı

Ethereum’un genel işleyişini basit bir şekilde şöyle özetleyebiliriz:

1. Kullanıcılar, bir işlem veya akıllı sözleşme başlatır.
2. İşlem ağı dolaşır, doğrulayıcılar tarafından kontrol edilir.
3. Ethereum Sanal Makinesi işlemi işler, gerekli gas ücreti alınır.
4. Doğrulayıcılar işlemi onaylar ve zincire ekler.
5. Ağın tüm düğümleri bu işlemi defterlerine kaydeder.

Yazar Hasan Hüseyin Lif hakkında :

Ekonomi, blockchain ve kripto para alanlarında uzmanlaşmış bir yazar olarak, dijital finans dünyasındaki yenilikleri yakından takip etmekteyim. Üç yılı aşkın bir süredir KoinFinans bünyesinde kripto para piyasasına ilişkin güncel haberler, analizler ve sektörel gelişmeler üzerine içerikler üretmekteyim. Blockchain teknolojisinin ekonomik yapılar üzerindeki etkilerini, DeFi, NFT'ler ve merkez bankası dijital paraları gibi yenilikçi alanları kapsayan derinlemesine analizler sunarak sektördeki dönüşümleri değerlendirmekteyim.