Kripto para dünyasında en çok tartışılan başlıklardan biri Bitcoin Cash. Bir kesim onu gerçekten harcanabilir dijital nakit olarak görüyor, diğerleri ise yalnızca Bitcoin’den kopmuş bir yan proje olduğunu savunuyor. Aşağıdaki bölümlerde Bitcoin Cash’in ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve neden bu kadar tartışıldığını adım adım anlattık.
Bitcoin Cash nedir?
Bitcoin Cash (BCH), eşler arası elektronik nakit olarak tasarlanan, yani insanların birbirine doğrudan, aracı banka kullanmadan dijital ödeme gönderebilmesini hedefleyen bir kripto para birimidir. Sistem, tek bir şirketin veya devlet kurumunun kontrolünde değildir. Ağın kuralları açık kaynak kodla tanımlanır ve herkes tarafından doğrulanabilir. Bitcoin Cash, Bitcoin kod tabanından çatallanmış (hard fork) bağımsız bir ağ olarak çalışır ve kendi Blockchain’i, kendi topluluğu ve kendi para birimi vardır.
Bitcoin Cash’i ortaya çıkaran ana fikir şuydu: Bitcoin’in “günlük ödeme aracı olma” hedefini geri almak. Bitcoin ağı 2016-2017 döneminde yoğunlaşınca işlem ücretleri yükseldi ve transfer onay süreleri uzadı. Bunun “günlük kahve ödemesi” gibi küçük ödemeleri zorlaştırdığı savunuldu. Bitcoin Cash destekçileri ise daha fazla işlemi zincirin içine sığdırmak, yani ölçeklenebilirliği doğrudan blokzincir üzerinde artırmak gerektiğini söyledi. Bu yüzden Bitcoin Cash daha büyük blok boyutuyla doğdu.
Bugün Bitcoin Cash kendisini “dünyanın her yerinde, 7/24, çok düşük ücretle gönderilebilen sınır tanımayan para” olarak anlatıyor. Bu vizyon pratik kullanım odaklı: para havalesi, küçük ödemeler, günlük ticaret yani gerçek ekonomi. Bitcoin Cash topluluğu, bireylerin kendi cüzdanlarında kendi paralarını tutmasını, sansüre dayanıklı transfer yapabilmesini ve geri döndürülemeyen ödemelerle satıcıları chargeback riskinden korumasını öne çıkarıyor.
Bitcoin Cash nasıl üretilir?
itcoin Cash yeni BCH üretimini, tıpkı Bitcoin gibi “madencilik” (mining) denen süreçle yapar. Ağdaki madenciler, işlem havuzundaki transferleri bir araya getirip “blok” oluşturur ve bu bloğun geçerli kabul edilmesi için yoğun hesaplama gücüyle bir kriptografik bulmacayı çözer. Bu sürece “Proof of Work” (iş ispatı) denir.
Bloku ilk çözen madenci, o bloğa eklenen özel ödül işlemiyle yeni BCH üretir ve bunu kendi adresine yazar. Bu ödül, hem yeni para arzının piyasaya çıkma yolu hem de madencilerin masrafını telafi eden teşviktir.
Bu ödül sonsuza kadar sabit kalmaz. Bitcoin Cash’te de her 210.000 blokta bir “halving” olur; yani blok ödülü yarıya iner. Böylece zamanla piyasaya giren yeni BCH miktarı azalır. Bu mekanizma, toplam arzın kabaca 21 milyon BCH civarında sınırlanmasına yol açar ve uzun vadede kıtlık yaratmayı amaçlar. Aynı mantık Bitcoin’de de geçerlidir ve bu plan 2140 civarına kadar giderek azalan yeni arzla devam edecek şekilde tasarlanmıştır.
Madencilik yapmak için, Bitcoin Cash ile uyumlu özel donanım (ASIC cihazlar gibi yüksek hesaplama gücüne sahip makineler) gerekir. Çünkü Bitcoin Cash, Bitcoin ile aynı SHA-256 hash algoritmasını kullanır. Bu durum Bitcoin’de madencilik yapan ekipmanın çoğunun teorik olarak BCH madenciliğine de yönlendirilebilmesi anlamına gelir. Fakat Bitcoin Cash ağının toplam hesaplama gücü (hash rate) Bitcoin’e göre çok daha düşüktür yani rekabet daha azdır ama aynı zamanda güvenlik açısından saldırıya karşı dayanıklılık nispeten daha düşüktür.
Bitcoin Cash ne zaman ortaya çıktı?
Bitcoin Cash, 1 Ağustos 2017 tarihinde Bitcoin ağından kopan bir “hard fork” ile doğdu. Fork anında Bitcoin blokzinciri ikiye ayrıldı: 478.558 numaralı bloğa kadar herkes aynı geçmişe sahipti ama 478.559 numaralı bloktan itibaren Bitcoin ve Bitcoin Cash iki farklı yol izlemeye başladı. Bu nedenle fork anında elinde 1 Bitcoin tutan herkes, aynı anda 1 Bitcoin Cash alma hakkına da sahip oldu.
Bu ayrılık, Bitcoin’in ölçeklenme tartışmasının zirve yaptığı dönemde gerçekleşti. Bir taraf “Segregated Witness (SegWit)” gibi çözümlerle Bitcoin’i iyileştirip ikinci katman (Lightning gibi) çözümler kurmak istedi. Diğer taraf “blok boyutunu büyütelim, işlemleri doğrudan ana zincirde tutalım” dedi. İkinci tarafın bakış açısı “Bitcoin günlük ödemeler içindir, dijital nakit olmalı” fikrine dayanıyordu. İşte bu taraf kendi kurallarını uygulayarak Bitcoin Cash zincirini başlattı.
Bitcoin Cash’in hikayesi bununla da bitmedi. 2018 Kasım’ında proje kendi içinde de bölündü ve Bitcoin Cash içindeki fikir ayrılıkları “Bitcoin Cash” (BCH) ve “Bitcoin SV” (BSV) adlarında iki ayrı zincire daha yol açtı. Bu ikinci ayrılık da yine teknik yol haritası ve blok boyutu vizyonu yüzünden yaşandı. Topluluk içi fikir ayrılıkları bu ekosistemin kaderini şekillendirmeye devam etti.
Bitcoin Cash’in kurucusu kimdir?
Bitcoin Cash bir şirket gibi tek kurucusu olan bir proje değil. 2017’deki fork, Bitcoin topluluğunun belirli bir kısmı tarafından organize edildi: madenciler, geliştiriciler ve bazı tanınmış isimler “Bitcoin tek bir varlık tarafından sansürlenemez, herkes ucuz ve hızlı ödeme yapabilmeli” diyerek blok boyutunu büyüten yeni yazılımı çalıştırmaya başladı. Bu yüzden Bitcoin Cash’in “kurucusu” yerine “başlatan topluluk” demek daha doğru olur.
Bu topluluk içinde öne çıkan profiller vardı. Örneğin ViaBTC adlı madencilik havuzu “Bitcoin Cash” ismini öneren taraflardan biri olarak anıldı. Büyük blok savunucusu geliştirici ekipler Bitcoin ABC gibi istemciler üzerinde çalıştı. Ayrıca girişimci ve erken dönem Bitcoin savunucularından Roger Ver gibi figürler, Bitcoin Cash’in “gerçek Bitcoin vizyonu bu” şeklindeki anlatıyı agresif biçimde pazarladı. Dolayısıyla bir kurucu CEO değil bir koalisyon görüyoruz.
Arka planda ise her şey Bitcoin’in orijinal White Paper’ına dayanıyor. O tanıtım bülteni 2008’de “Satoshi Nakamoto” takma adıyla yayımlandı ve tamamen aracısız, geri döndürülemez, doğrudan eşler arası ödemeyi tarif etti. Satoshi Nakamoto’nun kimliği halen bilinmiyor. Bitcoin Cash tarafı, “Biz Satoshi’nin anlattığı günlük nakit vizyonunu sürdürüyoruz” iddiasını sahipleniyor ama Satoshi Nakamoto bizzat ‘Bitcoin Cash’in kurucusu’ olarak ortaya çıkmış değil.
Bitcoin Cash ne işe yarar?
Bitcoin Cash’in temel kullanım alanı değer transferidir. Birine para göndermek, internetten ödeme yapmak, arkadaşına borç kapatmak, dünyanın öbür ucuna havale yapmak gibi işlemleri, mümkün olan en düşük ücretle ve aracısız yapmak hedeflenir.
Banka hesabı gerekmez; bir cüzdan indirip bir QR kod okutarak ödeme gönderebilirsin. Sistem, kart şirketlerinin ters ibraz (chargeback) riskini ortadan kaldırdığı için satıcı açısından da cazip gösteriliyor.
İkinci kullanım alanı tasarruf ve saklama tarafıdır. Bitcoin Cash cüzdanı açtığında, kontrol tamamen sende olur. Yani fonlarını bir bankanın ya da ödeme şirketinin keyfine bırakmazsın; dondurulamaz, sansürlenemez, bloke edilemez olduğu iddia edilir. Bu “kendi bankan ol” anlatısının sebebi, ağın merkezi otoriteye güvenmek yerine kriptografiye ve dağıtık madencilik gücüne dayanmasıdır. Bu yapı, tanıtım bülteninde tarif edilen, çift harcamayı (double spending) engelleyen dağıtık zaman damgası zincirinden beslenir.
Üçüncü olarak Bitcoin Cash, bazı projelerde doğrudan uygulama içi ekonomi olarak kullanılıyor. Örneğin topluluklar BCH’yi küçük ödemeler için, içerik üreticilerine bahşiş atmak için veya oyun içi ekonomilerde takas birimi olarak kullanabilir. Bu kullanım mantığı “BCH günlük para olsun, Bitcoin altın gibi dursun” ayrımını vurguluyor. Bitcoin tarafı artık çoğu yatırımcı için “dijital altın / değer saklama aracı” olarak görülürken, Bitcoin Cash tarafı “harcanabilir para” iddiasını öne çıkarıyor.
Bitcoin Cash nasıl çalışır?
Teknik olarak Bitcoin Cash bir Blockchain üzerinde çalışır. Kullanıcılar birbirine BCH gönderdiğinde bu işlem ağdaki düğümlere (node) duyurulur. Madenciler bu işlemleri toplayıp bir blokta birleştirir ve bu bloğu geçerli kılmak için yoğun hesaplama gücü harcayarak bir “iş ispatı” (Proof of Work) çözer. Blok bulunduğunda ağın geri kalanı bu bloğu kontrol eder. Her işlem geçerliyse ve aynı para iki kez harcanmıyorsa blok kabul edilir ve zincire eklenir.
Ağın güvenliği “en uzun zincir” kuralına dayanır. En çok hesaplama gücü harcanarak üretilmiş zincir doğru kabul edilir. Satoshi’nin White paper’ında anlatıldığı gibi, dürüst madenciler toplam hesaplama gücünün çoğunluğunu elinde tuttuğu sürece saldırganın geçmiş blokları değiştirmesi pratikte çok zorlaşır. Çünkü saldırganın, dürüst zinciri yakalayıp geçmesi için muazzam bir hesaplama gücü gerekir. Bu tasarım çift harcamayı önler ve geçmiş kayıtların geriye dönük oynanmasını zorlaştırır.
Bitcoin Cash’i Bitcoin’den ayıran noktalardan biri, blok başına izin verilen veri boyutunun daha büyük olmasıdır. Bitcoin tarihsel olarak 1 MB civarında blok boyutuyla ilerlerken, Bitcoin Cash çatallanırken blok boyutu 8 MB’a yükseltildi ve daha sonra 32 MB seviyelerine kadar çıkarıldı. Daha büyük blok, teoride saniye başına daha fazla işlem anlamına gelir; yani düşük ücret ve hızlı onay hedeflenir. Eleştiriler ise “blok büyüdükçe tam düğüm çalıştırmak pahalılaşır, merkezileşme artar” yönünde.
Bitcoin Cash nereden nasıl alınır satılır?
Bitcoin Cash almak için önce bir cüzdan edinirsin. Resmî BCH topluluğu; mobil cüzdanlar (Electron Cash, Paytaca, Bitcoin.com Wallet gibi), masaüstü cüzdanlar ve hatta donanım cüzdanları (Ledger, Trezor gibi) listeliyor. Bu cüzdanlar sana bir adres (cashaddr formatında “bitcoincash:” ile başlayan) verir. Bu adres senin IBAN gibi kimliğindir. BCH aldığında buraya gelir, gönderirken de buradan gidecek şekilde imzalanır.
Ardından BCH listeleyen bir kripto borsasına girebilirsin. Bitcoin Cash; Kraken, Coinbase, Binance, Bitstamp, Crypto.com, Huobi gibi birçok küresel borsada alınıp satılabiliyor. Bu borsalarda genelde BCH/USDT, BCH/USD, BCH/EUR gibi pariteler bulunur. Süreç kabaca şöyle işler. Borsaya para yatırılır (banka havalesi, kart ya da başka kripto ile), BCH alınır ve istersen kendi özel cüzdanına çekersin. İsteyen tamamen borsa içinde al-sat yapıp fiyat dalgalanmasından faydalanmaya çalışır.
Satış tarafı da aynı şekilde çalışır. Elindeki BCH’yi borsaya gönderip satarsın ve karşılığında itibari para (örneğin dolar, euro) ya da başka kripto para alırsın. Daha peer-to-peer (kişiden kişiye) yöntemler de var. Biriyle anlaşıp kendi cüzdanından onun cüzdanına BCH yollar, o da sana nakit ya da banka transferi yapar. Burada dikkat edilmesi gereken konu, güven ve dolandırıcılık riskidir. Borsalar genelde KYC (kimlik doğrulama) uygular ve bu, bazı kişiler için gizlilik konusunda dezavantaj olabilir.
Bitcoin Cash güvenilir mi?
“Güvenilir mi?” sorusu birkaç açıdan değerlendirilmeli. Teknik açıdan bakarsak, Bitcoin Cash de Bitcoin gibi tamamen açık kaynaklı bir protokole, dağıtık bir düğüm ağına ve Proof of Work güvenlik modeline dayanır. Satoshi’nin modelinde çoğunluk dürüst kaldığı sürece zinciri geriye dönük manipüle etmek son derece zor kabul edilir. Bu sayede çift harcama engellenir ve işlemlerin geri döndürülmesi neredeyse imkansız hale gelir. Satıcı açısından bu büyük artı olarak sunulur.
Ama güvenlik sadece yazılım değildir aynı zamanda madencilik gücüyle ilgilidir. Bitcoin Cash, Bitcoin’e kıyasla çok daha düşük toplam hash rate’e sahiptir. Bu şu anlama gelir: teoride, kötü niyetli bir grup Bitcoin Cash ağının toplam hesaplama gücünün çoğunu ele geçirip geçmişe müdahale etmeye Bitcoin’e göre daha kolay yaklaşabilir. Yani Bitcoin Cash’in güvenliği, Bitcoin kadar “saldırması pahalı” olmayabilir. Bu durum, özellikle çok büyük meblağlar ve kurumsal düzeyde kullanım için eleştiri konusudur.
Bir de kullanıcı güvenliği boyutu var. BCH tuttuğunda, fonlarının güvenliği senin özel anahtarlarını ne kadar iyi sakladığına bağlıdır. Kendi cüzdanının anahtarlarını kaybedersen geri alamazsın; kimseye başvuramazsın. Buna karşılık, kimsenin hesabını dondurmasına veya ödemeni sansürlemesine de izin vermeyen bir yapıdan söz ediyoruz. Dolayısıyla “güvenilirlik”, klasik banka güvenliğinden çok “kendi anahtarına sahip misin, cihazın güvenli mi, sahte siteye tıklıyor musun” gibi kişisel siber hijyen konularına dayanır.
Bitcoin Cash’in rakipleri kimler?
En bariz rakip Bitcoin’in kendisi. Çünkü ayrılık tam da “Bitcoin nasıl kullanılmalı?” sorusundan doğdu. Bitcoin tarafı giderek “dijital altın, değer saklama aracı” kimliğini güçlendirdi. Lightning Network gibi ikinci katman çözümlerle hızlı-ucuz ödeme sorununu katmanlı şekilde çözmeyi savunuyor. Bitcoin Cash ise “sorunu katmanda değil, ana zincirde çözelim. Blokları büyütelim, ücreti aşağı çekelim” diyor. İki taraf aynı kökten gelse de vizyon farklı ve her biri diğerini alternatif olarak konumlandırıyor.
İkinci rakip grubu, “günlük ödeme coin” olarak konumlanan diğer kripto paralar. Litecoin gibi uzun süredir “ucuz ve hızlı ödeme” iddiası taşıyan, Dash gibi perakende ödemeyi hedefleyen, hatta bazı stablecoin’ler (USDT, USDC gibi sabit fiyatlı kripto paralar) uluslararası transfer ve mağaza ödemelerinde tercih ediliyor. Bu projeler de “sınır ötesi ödeme” sahasında kullanıcıyı ikna etmek için düşük ücret ve hız vurgusu yapıyor, bu yüzden Bitcoin Cash ile aynı alanı hedefliyorlar.
Üçüncü rekabet hattı aslında Bitcoin Cash’in kendi içinden çıktı. 2018’deki anlaşmazlık sonrası doğan Bitcoin SV (BSV) gibi çatallar, “biz asıl Satoshi vizyonunu uyguluyoruz” diye iddia ediyor ve çok daha büyük blok boyutlarını savunuyor. Bu ayrılıklar, topluluğun parçalanmasına yol açıyor ve marka gücünü bölüyor. Kullanıcı açısından bakınca, “Hangi zincir gerçek vizyon?” kavgası hala pazarlama düzeyinde devam ediyor. Bu da Bitcoin Cash’in sadece dışarıyla değil, içeriden kopan projelerle de rekabet ettiğini gösteriyor.
